ਖਿਡੌਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਬੱਸ ਲੋੜ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਖਿਡੌਣੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ। ਖਿਡੌਣੇ ਅਜਿਹੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ ਬੱਚਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝ ਸਕੇ ਅਤੇ ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਸਕੇ। ਰਿਮੋਟ ਅਤੇ ਬੈਟਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਖੇਡ ਕੇ ਸਿੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਖਿਡੌਣੇ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਸਸਤੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹਨ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਤੋਂ ਸਟੇਟਸ ਸਿੰਬਲ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਜ਼ਰਾ ਦੇਖੋ ਕਿ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਜਦੋਂ ਵੀ ਅਸੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਇਹ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਹੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਝੀਏ। ਸਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਇਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕੀਏ। ਉਹ ਦੁਨੀਆ ਜਿੱਥੇ ਮਾਚਿਸ ਦੀ ਡੱਬੀ ਉੱਡਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਵਾਂਗ ਜਾਪਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਈ ਵੱਡੇ ਸੁਪਨੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਨਾਲ ਸਜਾਏ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਦੇ ਗੱਡੀਆਂ ਦੇ ਪਹੀਆਂ ਨਾਲ ਅਤੇ ਕਦੇ ਮਹਿਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਾਂਝੇ ਮੇਲ ਨਾਲ। ਖਿਡੌਣਾ ਟੁੱਟਣ ‘ਤੇ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਹੰਝੂ ਵਹਾਉਣਾ ਜਾਂ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕਰਨਾ ਜਿਵੇਂ ਨਵੇਂ ਖਿਡੌਣੇ ਮਿਲਣ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਖਜ਼ਾਨਾ ਲੱਭਣਾ।
ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦ
ਉਹ ਕਿਹੜਾ ਬਚਪਨ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਕਿਰਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਇੱਕ ਸੁਨਹਿਰੀ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਨੀਂਹ ਵੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸਵੈ-ਜਾਗਰੂਕਤਾ, ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਸਵੈ-ਸਬੰਧ, ਸਵੈ-ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਹੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਚਾਈਲਡ, ਅਡੋਲੈਸੈਂਟ ਅਤੇ ਪੇਰੈਂਟਲ ਹੈਂਡਲਿੰਗ ਐਕਸਪਰਟ ਸਾਈਕੋਲੋਜਿਸਟ ਡਾਕਟਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਜੋ ਗੱਲਾਂ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ, ਉਹ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਮਾਪਿਆਂ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦਿਆਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਰਾਹੀਂ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ‘ਪਲੇ ਥੈਰੇਪੀ’ ਰਾਹੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਉਲਝਣਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ਮਹਿੰਗੇ ਖਿਡੌਣੇ
ਮਾਪੇ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਹਿੰਗੇ ਖਿਡੌਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪਸੰਦ ਕਰਨਗੇ. ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਸਸਤੇ ਖਿਡੌਣੇ ਦੇਖ ਕੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ ਖਰੀਦਣ ਵੇਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਰਜੀਹਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿਓ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਕੀ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਖਿਡੌਣੇ ਖਰੀਦੋ। ਖਿਡੌਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਿੱਠਾ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਖਿਡੌਣਾ ਮਹਿੰਗਾ ਹੀ ਹੋਵੇ। ਧਿਆਨ ਦਿਓ ਕਿ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਬੱਚੇ ਦੀ ਜ਼ਿੱਦ ਅਤੇ ਹਉਮੈ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਨਾ ਖੁੱਲ੍ਹੇ। ਖਿਡੌਣੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਕਾਗਜ਼ ਦੀ ਕਿਸ਼ਤੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਪੱਕ ਸੁੱਕੀ ਲੱਕੜ ਦਾ ਬਣਿਆ ਅਸਮਾਨ ਉੱਡਣ ਵਾਲਾ ਜਹਾਜ਼। ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਕਲਪਨਾ ਦੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੀ ਕੋਈ ਥਾਂ ਹੈ?
ਖਿਡੌਣੇ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ
ਮਨੋ-ਚਿਕਿਤਸਕ ਡਾ. ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਦਾ ਝੁਕਾਅ ਕਿਸ ਪਾਸੇ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀਨ ਬੱਚਾ ਕਿਵੇਂ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਦੇਖਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਖਿਡੌਣਾ ਖੇਡਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਤੋਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਬੱਚੇ ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ ਅਜਿਹੇ ਗੁੱਸੇ ਭਰੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁੱਸੇ ਵਾਲੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਗੇਂਦ ਨੂੰ ਫੜਨ ਦੀ ਖੇਡ ਖੇਡਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਖੇਡ ਸਧਾਰਨ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਗੇਂਦ ਨੂੰ ਫੜਨ ਦੀ ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ ਕਸਰਤ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਕਾਗਰਤਾ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਗੇਂਦ ਦੀ ਗਤੀ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਾਗਜ਼ ਪਾੜਨਾ, ਬੱਚੇ ਦੇ ਪੈਨਸਿਲ ਨਾਲ ਕੰਧ ‘ਤੇ ਲਿਖਣਾ, ਕਈ ਵਾਰ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਬੁਰਾ ਵਿਵਹਾਰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਖੇਡ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਮਾਪੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਸਮਾਂ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਲਈ ਦੇਣ ਤਾਂ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਵੇਗਾ।
